E-Ticaret ve Elektronik Sözleşmeler Hukuku

Günümüz dünyasında elektronik ticaretin hacmi katlanarak artmaktadır. İstatistiklere göre Amerika’da tüketicilerin %70’e, Avrupa’da ise %35’e yakını alışverişlerini internet üzerinden gerçekleştirmektedir. Bu doğrultuda e-ticaret alanında faaliyet gösteren şirketlerin sayısı ve büyüklüğü de son 10 yılda çok büyük bir hızla artmıştır. 2014 yılında gerçekleştirilen ve halen dünyanın en büyük halka arzı konumunda bulunan Alibaba Group IPO 25 milyar USD’ye ulaşarak kırılması zor bir rekora imza atmıştır.

Türkiye’de de dünyaya paralel olarak tüketici alışkanlıkları değişim göstererek e-ticaretin hacmi ve pazar payını yüksek bir oranda arttırmaktadır. TÜBİSAD tarafından açıklanan rakamlara göre 2015 yılında Türkiye’de e-ticaret pazarı  18,9 milyar TL’den 24,7 milyar TL’ye yükselmiştir. Dolayısıyla büyüyen bu sektöre yatırım yapmak isteyen girişimciler, şirketler, bireyler tarafından e-ticaret alışverişlerinin yapıtaşlarından olan elektronik sözleşmelere ilişkin hukuki altyapının kavranması ve iş planı hazırlığı aşamasında bu alandaki düzenlemelere uygunluğun ölçülmesi büyük önem taşımaktadır.

Elektronik Sözleşmeler

Elektronik sözleşmeler elektronik iletişim araçları ile genel anlamda hazır olmayanlar arasında kurulan, iltihaki ve mesafeli sözleşmelerdir. Aşağıda açıklanacağı üzere iltihaki ve mesafeli sözleşmeler oluşu sebebiyle elektronik sözleşmelere uygulanan özel düzenlemeler bulunmaktadır.

Türk hukukunda genel kural sözleşmelerin tarafların karşılıklı ve birbirine uygun irade açıklamaları ile kurulmasıdır. Bu kapsamda elektronik sözleşmeler de karşılıklı ve birbirine uygun irade beyanları ile kurulmaktadır.

Hazır olmayanlar arasında kuruluştan kasıt sözleşme taraflarının doğrudan doğruya iletişim içerisinde olmamaları ve bu sebeple birbirlerine derhal cevap verme imkanlarının bulunmamasıdır.

İltihaki (katılımlı) sözleşmeler ise sözleşmenin içeriğinin tamamının veya bir kısmının taraflardan birince daha önceden belirlendiği, bu nedenle de müzakere edilmeksizin diğer tarafça kabul ya da reddedilen sözleşmelerdir. İltihaki sözleşmeler müzakere özgürlüğünün kısıtlanması nedeniyle borçlar hukukunun temel prensibi olan sözleşme özgürlüğüne aykırıdır. Bu sebeple bu sözleşmelerin kurulması aşamasında müzakere şansına sahip olmayan tarafı korumak adına kanun yoluyla özel düzenlemeler getirilmiştir.

İltihaki sözleşme kavramı genel işlem koşulları ile benzerlik göstermektedir. Genel işlem koşulları bir sözleşme yapılırken düzenleyenin, ileride çok sayıdaki benzer sözleşmede kullanmak amacıyla, önceden, tek başına hazırlayarak karşı tarafa sunduğu sözleşme hükümleridir. Bankacılık, gayrimenkul, telekomünikasyon gibi pekçok farklı sektör tarafından genel işlem şartları yaygın olarak kullanılmaktadır. Zira çok fazla sayıda gerçek veya tüzel kişi ile sözleşme akdedilmesi sebebiyle önceden gerekli belgeler hazırlanarak oluşabilecek zaman ve emek kaybı önlenmek istenmektedir.

Bununla beraber yukarıda açıklandığı üzere taraflardan birinin müzakere imkanı bulunmaması Borçlar Kanunu’nda bu alanda özel düzenlemeler yapılmıştır. Buna göre  karşı tarafın menfaatine aykırı genel işlem koşullarının sözleşmenin kapsamına girmesi, sözleşmenin yapılması sırasında düzenleyenin karşı tarafa, bu koşulların varlığı hakkında açıkça bilgi verip, bunların içeriğini öğrenme imkânı sağlamasına ve karşı tarafın da bu koşulları kabul etmesine bağlıdır. Bu düzenlemenin elektronik ticaret ve tüketici hukukuna olan yansımaları ise aşağıda detaylandırılacaktır.

Mesafeli sözleşmeler ise taraflar arasında sözleşmenin kurulduğu ana kadar ve kurulduğu an da dâhil olmak üzere uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle kurulan sözleşmeleri ifade etmektedir.

Elektronik Sözleşmelerin Hukuki Çerçevesi

AB mevzuatına uyum çalışmaları kapsamında ülkemizde elektronik ticaretin giderek yaygınlaşmasının da etkisiyle 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun (“ETDK”) 01.05.2015 tarihinde yürürlüğe girmiştir. ETDK elektronik ticarete ilişkin usul ve esasları düzenlemek amacıyla hazırlanmıştır. Bu kapsamda ticari iletişimi, hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcıların sorumluluklarını, elektronik iletişim araçlarıyla yapılan sözleşmeler ile elektronik ticarete ilişkin bilgi verme yükümlülüklerini düzenlemektedir.

Diğer yandan 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (“TKHK”) ile de mesafeli sözleşmeler kapsamında elektronik ticarete yönelik düzenlemeler yapılmıştır. TKHK tüketicilere yönelik işlemleri kapsadığından taraflardan birinin tüketici olması halinde uygulanacaktır.

TKHK’da mesafeli sözleşmeleri satıcı veya sağlayıcı ile tüketicinin eş zamanlı fiziksel varlığı olmaksızın, mal veya hizmetlerin uzaktan pazarlanmasına yönelik olarak oluşturulmuş bir sistem çerçevesinde, taraflar arasında sözleşmenin kurulduğu ana kadar ve kurulduğu an da dâhil olmak üzere uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle kurulan sözleşmeler olarak tanımlamıştır. Internet ortamında yapılan elektronik sözleşmelerde satıcı ve tüketici karşı karşıya gelmediği ve bu anlamda uzaktan iletişim araçları kullanıldığı için söz konusu sözleşmeler de mesafeli sözleşmelerin kapsamındadır. TKHK’da tüketicinin korunması için öngörülen hususlar ise Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği’nde (“Yönetmelik”) detaylı olarak düzenlenmektedir.

I.ETDK Kapsamında Hizmet Sağlayıcıların Yükümlülükleri

ETDK gerek tarafların tacir olması gerekse de taraflardan birinin tüketici olması durumunda uygulanacaktır. Elektronik ticaret faaliyetinde bulunan gerçek ya da tüzel kişiler ETDK’da hizmet sağlayıcı olarak tanımlanmaktadır. Bu kapsamda ETDK m.3’de yer alan hükme göre hizmet sağlayıcıların sözleşmenin kuruluşundan önce sayılan hususlarda bilgi verme yükümlülüğü bulunmaktadır:

• Alıcıların kolayca ulaşabileceği şekilde ve güncel olarak tanıtıcı bilgilerini,
• Sözleşmenin kurulabilmesi için izlenecek teknik adımlara ilişkin bilgileri,
• Sözleşme metninin sözleşmenin kurulmasından sonra, hizmet sağlayıcı tarafından saklanıp saklanmayacağı ile bu sözleşmeye alıcının daha sonra erişiminin mümkün olup olmayacağı ve bu erişimin ne kadar süreyle sağlanacağına ilişkin bilgileri,
• Veri girişindeki hataların açık ve anlaşılır bir şekilde belirlenmesine ve düzeltilmesine ilişkin teknik araçlara ilişkin bilgileri,
• Uygulanan gizlilik kuralları ve varsa alternatif uyuşmazlık çözüm mekanizmalarına ilişkin bilgileri,

Ek olarak hizmet sağlayıcının sözleşme hükümlerinin ve genel işlem şartlarının alıcı tarafından saklanmasına imkan sağlama yükümlülüğü de bulunmaktadır. Bununla beraber tarafların tüketici olmadığı hallerde yukarıda açıklanan düzenlemelerin aksinin kararlaştırılması mümkündür.

Sözleşmenin kurulması öncesinde bilgi verme yükümlülüğüne ek olarak siparişe ilişkin düzenlemeler de yapılmıştır. Bu kapsamda elektronik iletişim araçlarıyla verilen siparişlerde, siparişin onaylanması aşamasında ve ödeme bilgilerinin girilmesinden önce, ödenecek toplam

bedel de dâhil olmak üzere, sözleşmenin şartlarının alıcı tarafından açıkça görülmesinin sağlanması gerekmektedir.

ETDK’da hizmet sağlayıcılara öngörülen yükümlülüklere aykırı davranılması halinde Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından idari para cezası verilebilecektir.

II.TKHK Kapsamında Mesafeli Sözleşmeler

Yukarıda belirtildiği üzere Yönetmelik ile mesafeli sözleşmeler kapsamında olan elektronik sözleşmelere ilişkin oldukça detaylı düzenlemeler yapılmıştır. Sözleşme taraflarından birinin tüketici olması halinde Yönetmelik’te uygulanmayacağı açıkça belirtilen alanlardaki sözleşmeler dışındaki tüm elektronik sözleşmeler anılan Yönetmeliğe tabi olacaktır.

Yönetmeliğin 5. maddesine göre tüketici, mesafeli sözleşmenin kurulmasından ya da buna karşılık gelen herhangi bir teklifi kabul etmeden önce anılan maddede yer alan hususların tamamını içerecek şekilde satıcı[1] veya sağlayıcı[2] tarafından bilgilendirilmek zorundadır. Bu kapsamda:

• Sözleşme konusu mal veya hizmetin temel nitelikleri,
• Satıcı veya sağlayıcının adı veya unvanı, varsa MERSİS numarası,
• Satıcı veya sağlayıcının açık adresi, telefon numarası ve benzeri iletişim bilgileri ile varsa satıcı veya sağlayıcının adına ya da hesabına hareket edenin kimliği ve adresi,
• Mal veya hizmetin tüm vergiler dahil toplam fiyatı, niteliği itibariyle önceden hesaplanamıyorsa fiyatın hesaplanma usulü, varsa tüm nakliye, teslim ve benzeri ek masraflar ile bunların önceden hesaplanamaması halinde ek masrafların ödenebileceği bilgisi,
• Ödeme, teslimat, ifaya ilişkin bilgiler ile varsa bunlara ilişkin taahhütler ve satıcı veya sağlayıcının şikayetlere ilişkin çözüm yöntemleri,
• Cayma hakkının olduğu durumlarda, bu hakkın kullanılma şartları, süresi, usulü ve satıcının iade için öngördüğü taşıyıcıya ilişkin bilgiler,
• Satıcı veya sağlayıcının talebi üzerine, varsa tüketici tarafından ödenmesi veya sağlanması gereken depozitolar ya da diğer mali teminatlar ve bunlara ilişkin şartlar,

gibi hususlarda bilgilendirme yapılması gerekmektedir. Ayrıca ön bilgilendirmenin tüketicinin ödeme yükümlülüğü altına girmesinden hemen önce açık bir şekilde ayrıca gösterilmesi ve herhangi bir gönderim kısıtlamasının uygulanıp uygulanmadığını ve hangi ödeme araçlarının kabul edildiğinin, en geç tüketici siparişini vermeden önce, açık ve anlaşılabilir bir şekilde belirtilmesi gerekmektedir. Ön bilgilendirmenin yapılmasından sonra ise tüketicinin ön bilgileri edindiğini de kullanılan uzaktan iletişim aracına uygun olarak teyit etmesinin sağlanması gerekmektedir. Aksi takdirde sözleşme kurulmamış sayılacaktır.

TKHK ve bu kapsamda Yönetmelik’te öngörülen yükümlülüklere aykırı hareket halinde Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından idari para cezası uygulanabilecektir.

Yukarıdaki açıklamalarımızdan da görüldüğü üzere e-ticaret alanında gerek yatırım öncesi gerekse yatırım sonrası aşamalarda bu alandaki mevzuata uyumun kontrol edilmesi ve elektronik sözleşmeler ile e-ticaret sitesinin bu kapsamda incelenmesi çok büyük önem taşımaktadır. Bağ & Günen Hukuk Bürosu olarak bu alandaki uzmanlığımız kapsamında müvekkillerimize e-ticaret mevzuatına uyum ve ilgili diğer konularda danışmanlık hizmetleri vermekteyiz.

[1] Kamu tüzel kişileri de dahil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla tüketiciye mal sunan ya da mal sunanın adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişi.

[2] Kamu tüzel kişileri de dahil olmak üzere ticari veya mesleki amaçlarla tüketiciye hizmet sunan ya da hizmet sunanın adına ya da hesabına hareket eden gerçek veya tüzel kişi.