Bağ & Günen Hukuk Bürosu
Çalışma Saatleri

Pazartesi-Cuma : 09:00 -18:00

Bağ & Günen Hukuk Bürosu

ENGB

Gıda ve Hayvancılık Sektörüyle İlgili Yeni Yönetmelikler Hakkında Bilgi Notu

Hayvansal Gıdalarda Bulunabilecek Farmakolojik Aktif Maddeler ve Gıdalara Eklenen Vitamin ve Mineraller Hakkında Yönetmeliklere İlişkin Bilgi Notu

Gıda, tarım ve hayvancılık sektöründe faaliyet gösteren işletmecileri yakından ilgilendiren iki önemli yönetmelik 7 Mart 2017 tarihli ve 30000 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Bu kapsamda Türk Gıda Kodeksi Hayvansal Gıdalarda Bulunabilecek Farmakolojik Aktif Maddelerin Sınıflandırılması ve Maksimum Kalıntı Limitleri Yönetmeliği ve Türk Gıda Kodeksi Gıdalara Vitaminler, Mineraller ve Belirli Diğer Öğelerin Eklenmesi Hakkında Yönetmelik hakkında detaylı bilgiler aşağıda sunulmaktadır.

  1. Türk Gıda Kodeksi Hayvansal Gıdalarda Bulunabilecek Farmakolojik Aktif Maddelerin Sınıflandırılması ve Maksimum Kalıntı Limitleri Yönetmeliği

Yönetmelik, gıda güvenilirliğinin sağlanması amacıyla hayvansal gıdalarda bulunabilecek veteriner ilaçlarına ait bilimsel ve teknik olarak tespit edilmesi mümkün olan farmakolojik aktif maddelerin sınıflandırılması ve maksimum kalıntı limitlerini belirlemek amacıyla ve ilgili AT Tüzüklerine uyum çerçevesinde hazırlanmıştır. Bu kapsamda konuya ilişkin daha önceki Yönetmeliği yürürlükten kaldırmaktadır[1].

Kapsam

Yönetmelik, hayvansal gıdalarda bulunabilecek veteriner ilaçlarına ait farmakolojik aktif maddelerin sınıflandırılması ve maksimum kalıntı limitlerini kapsamaktadır. Buna karşın Yönetmelik aktif veya pasif bağışıklığı oluşturmak veya bağışıklık durumunun tespiti için immunolojik veteriner tıbbi ürünlerde kullanılan biyolojik kökenli aktif maddeler ile teşhis kitleri ile Türk Gıda Kodeksi Bulaşanlar Yönetmeliği kapsamında bulunan maddeleri kapsamamaktadır. Diğer yandan Yönetmelik gıda değeri olan hayvanlara uygulanması yasaklanan ve belli şartlara bağlanan hormon ve benzeri maddelere ilişkin mevzuat hükümleri saklı kalacak şekilde uygulanacaktır.

Farmakolojik Aktif Maddeler

Farmakolojik aktif maddeler hazır bir ilaç preparatında bulunan ve organizmada farmakolojik etki oluşturabilecek madde olarak tanımlanmaktadır. Yönetmelik ile gıda elde edilen hayvanlarda bulunmasına izin verilen ve kullanımı yasaklanan farmakolojik aktif maddeler düzenlenmektedir.

Açıklanan kapsamda hayvansal gıdalarda bulunabilecek veteriner ilaçlarına ait farmakolojik aktif maddelerin sınıflandırılması ve maksimum kalıntı limitleri Yönetmelik Ek-1’de düzenlenmektedir. Ek-1 Bölüm 1’de gıda elde edilen hayvanlarda kullanımına izin verilen farmakolojik aktif maddeler ve bu maddelerin maksimum kalıntı limitleri, Ek-1 Bölüm 2’de ise hangi seviyede olursa olsun insan sağlığı açısından tehlikeli olması nedeniyle gıda elde edilen hayvanlarda kullanımı yasaklanan ve gıdalarda hiçbir seviyede bulunmaması gereken farmakolojik aktif maddeler gösterilmektedir.

Uyum zorunluluğu ve idari yaptırım

Yönetmeliğin yayımı tarihinden önce faaliyet gösteren gıda işletmecileri, 1/6/2017 tarihine kadar bu Yönetmelik hükümlerine uyum sağlamak zorundadır ve uyum sağlayıncaya kadar yürürlükten kaldırılan Yönetmelik hükümlerini uygulamak zorundadır.

Yönetmeliği aykırı davrananlar hakkında 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda Ve Yem Kanunu uyarınca idari yaptırım uygulanacaktır.

  1. Türk Gıda Kodeksi Gıdalara Vitaminler, Mineraller Ve Belirli Diğer Öğelerin Eklenmesi Hakkında Yönetmelik

Yönetmelik, tüketicilerin en üst düzeyde korunmasını sağlamak amacıyla vitaminler, mineraller ve belirli diğer öğelerin gıdalara eklenmesine ilişkin usul ve esasları belirlemek amacıyla ve ilgili AT Tüzüklerine uyum çerçevesinde çıkarılmıştır.

Kapsam

Yönetmelik, gıdalara eklenebilecek vitaminler, mineraller ve belirli diğer öğeleri kapsamaktadır. 16/8/2013 tarihli ve 28737 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Takviye Edici Gıdalar Tebliği kapsamındaki gıdalar için sadece vitamin ve mineraller açısından ise uygulanmamaktadır.  Aşağıda sayılan hususlara ise bunlara ilişkin mevzuatta belirlenen özel hükümler saklı kalmak koşuluyla uygulanacaktır:

  1. Özel beslenme amaçlı gıdalar ve özel hükümlerin bulunmadığı durumlarda, bu ürünleri tüketmesi amaçlanan kişilerin özel beslenme ihtiyaçlarına uygun hale getirilen bu tür ürünlerin bileşimi ile ilgili gereklilikler,
  2. Türk Gıda Kodeksi Gıda Katkı Maddeleri Yönetmeliği kapsamındaki gıda katkı maddeleri ve 29/12/2011 tarihli ve 28157 üçüncü mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Aroma Vericiler ve Aroma Verme Özelliği Taşıyan Gıda Bileşenleri Yönetmeliğinde yer alan aroma verici maddeler,
  3. İzin verilen önolojik uygulamalar ve işlemler.

Vitamin ve minerallerin gıdalara eklenmesi

Yönetmeliğin 5. maddesine göre Yönetmelik hükümlerine uygun olmak şartıyla sadece Yönetmeliğin EK-1’inde listelenen vitaminler ve/veya mineraller, EK-2’de listelenen formlarda gıdalara eklenebilir. Bu kapsamda insan vücudu tarafından biyolojik olarak kullanılabilen formlardaki vitaminler ve mineraller, genellikle gıdanın yapısında doğal olarak bulunup bulunmadığına bakılmaksızın, aşağıda belirtilen hususlardan en az biri göz önünde bulundurularak gıdalara eklenebilir:

  1. Eksikliğin klinik veya subklinik kanıt ile ispatlanabildiği veya besin öğelerinin alım düzeyinin düşük olduğunun tahminen gösterilebildiği nüfusta veya nüfusun belirli gruplarında görülen bir veya daha fazla vitamin ve/veya mineral yetersizliği,
  2. Nüfusun veya nüfusun belirli gruplarının beslenme açısından durumunu iyileştirmek ve/veya beslenme alışkanlıklarındaki değişikliklerden dolayı vitaminlerin ve minerallerin beslenme yolu ile alınmasındaki muhtemel eksikliklerini düzeltme imkânı,
  3. Vitaminlerin ve minerallerin beslenmedeki rolüne ve sağlık üzerindeki nihai etkilerine ilişkin genel kabul görmüş bilimsel bilgilerdeki değişim.

Vitamin ve mineral eklenmesi yasak olan gıdalar

Vitamin ve mineraller özel mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla meyveler, sebzeler, kırmızı et, kanatlı eti ve balık dâhil işlenmemiş gıdalar ile sağlık veya beslenme beyanı yapılmamak koşulu ile hacmen alkol miktarı %1,2’den fazla olan içeceklere eklenemez.

Vitamin ve minerallerin eklenme koşulları

Her ne amaçla olursa olsun gıdaya bir vitamin veya mineral eklendiğinde, gıdanın satışa sunulduğu haliyle içerdiği toplam vitamin ve mineral miktarı, maksimum miktarları aşamaz. Konsantre ve kurutulmuş ürünler için belirlenen maksimum miktarlar, üretici talimatlarına göre tüketime hazırlanmış olan gıdadaki mevcut miktarlar olmalıdır.

Maksimum miktarlar ise aşağıdaki hususlar göz önünde bulundurularak belirlenecektir:

  1. Gerektiğinde farklı tüketici gruplarının değişen hassasiyet dereceleri de dikkate alınarak genel kabul görmüş bilimsel verilere dayanan bilimsel risk değerlendirme vasıtasıyla belirlenen, vitaminlerin ve minerallerin güvenli üst limitleri;
  2. Vitaminlerin ve minerallerin diğer beslenme kaynaklarından alımı.

Maksimum miktarlar belirlenirken, vitaminler ve minerallerin nüfusa yönelik referans alım miktarları da dikkate alınacaktır.

Diğer yandan, bir gıdaya vitamin veya mineral eklendiğinde, o vitamin veya mineral gıdada en az 26/1/2017 tarihli ve 29960 mükerrer sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Gıda Etiketleme ve Tüketiciyi Bilgilendirme Yönetmeliği’nde tanımlanan belirgin miktarda bulunmalıdır. Belirli gıdalar veya gıda grupları için, belirgin miktara istisnai olarak daha düşük miktarların belirlenmesi de dâhil olmak üzere, en az (asgari) miktarlara ilişkin hususlar Bakanlıkça belirlenir.

Etiketleme, tanıtım ve reklam

Vitamin ve mineral eklenen gıdaların etiketi, tanıtımı ve reklamı, dengeli ve çeşitli bir beslenmenin gerekli besin öğelerini yeterli miktarlarda sağlayamadığını belirten veya ima eden herhangi bir ifade içeremez. Ek olarak bu gıdaların etiketi, tanıtımı ve reklamı bir gıdanın besin değerinin eklenen bu besin öğelerinden kaynaklanabileceği konusunda tüketiciyi yanıltıcı veya aldatıcı şekilde olamaz.

Vitaminler ve minerallerin eklendiği bu Yönetmelik kapsamındaki ürünlerin beslenme yönünden etiketlenmesi zorunludur. Etiketlemede verilen bilgiler Türk Gıda Kodeksi Gıda Etiketleme ve Tüketiciyi Bilgilendirme Yönetmeliğinin ilgili maddesinde yer alan enerji değeri ve besin öğeleri miktarları ile vitaminlerin ve minerallerin gıdaya eklendiğindeki toplam mevcut miktarlarını içermelidir.

Belirli diğer öğelerin gıdalara eklenmesi

Vitaminler veya mineraller dışında bir diğer öğenin ya da vitaminler veya mineraller dışında bir diğer öğeyi içeren bir bileşenin gıdalara eklenmesi veya gıdaların üretiminde kullanılması da Yönetmelik’te düzenlenmiştir. Buna göre diğer öğe veya bileşenin alım miktarının, dengeli ve çeşitli bir beslenme ile normal tüketim koşullarında beklenen makul alım miktarlarını aşmasına neden oluyorsa ve/veya tüketiciler için potansiyel bir risk oluşturuyorsa Yönetmeliğin üçüncü bölümünde düzenlenen süreç takip edilecektir.

Buna göre Bakanlıkça, Kullanımı Yasaklanmış Diğer Öğeler, Kullanımı Kısıtlanmış Diğer Öğeler, İnceleme Altına Alınmış Diğer Öğeler bölümlerinden oluşan Gıdalarda Kullanımı Yasaklanmış, Kısıtlanmış veya İnceleme Altına Alınmış Diğer Öğeleri içeren Liste hazırlanacaktır. Genel Müdürlük, gerekli hallerde, bir diğer öğeyi veya bu diğer öğeyi içeren bileşeni Listeye dâhil edebilir. Bu kapsamda yapılacak bir değerlendirme sırasında, ihtiyaç duyulması halinde Bilimsel Komisyonun görüşüne başvurulabilir.

Değerlendirme sonucunda sağlık üzerinde zararlı bir etkisi bulunduğunun tespit edilmesi durumunda, söz konusu diğer öğe ve/veya bu diğer öğeyi içeren bileşen;

1) Listenin Kullanımı Yasaklanmış Diğer Öğeler bölümüne dâhil edilir ve gıdalara eklenmesi veya gıdaların üretiminde kullanılması yasaklanır veya

2) Listenin Kullanımı Kısıtlanmış Diğer Öğeler bölümüne dâhil edilir ve gıdalara eklenmesine veya gıdaların üretiminde kullanılmasına sadece Kullanımı Kısıtlanmış Diğer Öğeler bölümünde belirtilen koşullar altında izin verilir.

Sağlık üzerinde zararlı bir etkisinin bulunma ihtimalinin olduğu, ancak bu konudaki bilimsel belirsizliklerin devam ettiğinin tespit edilmesi durumunda, söz konusu diğer öğe Listenin İnceleme Altına Alınmış Diğer Öğeler bölümüne dâhil edilir.

Genel Müdürlük, gıdalara eklenen veya gıdaların üretiminde kullanılan bir diğer öğenin değerlendirilmesinde, söz konusu diğer öğenin eklendiği gıda ürünlerinin piyasaya arz durumunu dikkate alır. Değerlendirmenin, aşağıdaki koşullardan en az birinin oluştuğunu göstermesi durumunda, söz konusu diğer öğenin Listeye dâhil edilmesine ilişkin bir değerlendirme süreci başlatılabilir:

  1. Söz konusu diğer öğenin gıdaya eklenmesi veya gıdanın üretiminde kullanılması nedeniyle, bu öğenin alım miktarı, dengeli ve çeşitli bir beslenme ile normal koşullarda tüketimden beklenen makul miktarları fazlasıyla aşmış ve buna bağlı olarak tüketicilere yönelik potansiyel bir risk ortaya çıkmış ise,
  2. Söz konusu diğer öğenin genel yetişkin nüfus veya potansiyel bir risk belirlenmiş olan bir nüfus grubu tarafından tüketilmesine bağlı olarak tüketicilere yönelik potansiyel bir risk ortaya çıkmış ise.

Yönetmeliğin amaçları açısından, söz konusu diğer öğenin, dengeli ve çeşitli bir beslenme ile normal koşullarda tüketimden beklenen makul miktarı fazlasıyla aşacak miktarlarda alımı ile sonuçlanacak koşullar, fiili olarak ortaya çıkmalıdır.

Belirli gıdalar için bazı diğer öğelerin kullanımı hakkında bu Yönetmelikte belirlenenlere ilave olarak kendi özel mevzuatında kısıtlamalar veya yasaklamalar getirilebilir

Uyum zorunluluğu ve yaptırım

Yönetmelik kapsamında faaliyet gösteren gıda işletmecileri, 31/12/2019 tarihine kadar bu Yönetmelik hükümlerine uymak zorundadır. Yönetmeliğin yayımı tarihinden önce faaliyet gösteren gıda işletmecileri ise geçiş süreleri içinde Türk Gıda Kodeksi Etiketleme Yönetmeliği ile Türk Gıda Kodeksi Gıda Etiketleme ve Tüketicileri Bilgilendirme Yönetmeliği hükümlerine uyarlar.

Yönetmelik hükümlerine aykırı davrananlar hakkında 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun ilgili maddelerine göre idari yaptırım uygulanacaktır.

Yönetmelikler hakkında daha detaylı bilgi ve gıda, tarım ve hayvancılık sektörüyle ilgili mevzuata ilişkin sorularınız için bizimle info@engblaw.com adresinden iletişime geçebilirsiniz.

[1] 4/5/2012 tarihli ve 28282 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Türk Gıda Kodeksi Hayvansal Gıdalarda Bulunabilecek Farmakolojik Aktif Maddelerin Sınıflandırılması ve Maksimum Kalıntı Limitleri Yönetmeliği.